niedziela, 07 marzec 2021 13:18

Czym są i jaką odgrywają rolę klauzule generalne w polskim systemie prawnym?

Napisał
Oceń ten artykuł
(8 głosów)

Klauzule generalne to pojęcie, z którym bardzo często można spotkać się w praktyce. Ich istnienie to wynik przyjętej przez Ustawodawcę konstrukcji systemu prawnego. W wielu obowiązujących aktach prawnych można bowiem spotkać się z przepisami, które mają wyraźnie nieprecyzyjny charakter i tym samym wymagają, podczas oceny działań, zaniechań bądź po prostu podejmowaniu decyzji na ich podstawie, uwzględniania szeregu, dodatkowych pozaprawnych kryteriów. W taki sposób skonstruowane są właśnie klauzule generalne. Doskonałym przykładem przepisu, który posługuje się klauzulą generalną jest artykuł 5 kodeksu cywilnego. W myśl tego przepisu, nie można czynić ze swojego prawa użytku, który byłby sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego. Oznacza to zatem, że każde działanie bądź zaniechanie, które jest sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem prawa albo z zasadami współżycia społecznego nie jest uznawane za wykonywanie swojego prawa i w związku z tym nie może korzystać z prawnej ochrony.

prawo

 

Z klauzulami generalnymi mamy zatem do czynienia zawsze wówczas, gdy w przepisach prawnych Ustawodawca posługuje się takimi terminami jak zasada słuszności, dobra dziecka, zasada dobrej wiary albo należytej staranności bądź też dokonuje odesłania do pozaprawnych porządków normatywnych, takich jak zasady współżycia społecznego czy zasady uczciwego obrotu.

Najogólniej rzecz biorąc, dzięki zastosowaniu klauzuli generalnej prawo staje się zdecydowanie bardziej elastyczne a w konsekwencji również bliższe społecznemu poczuciu sprawiedliwości czy moralności. Klauzule generalne mają zatem fundamentalne znaczenie w procesie orzekania. Sądy, dokonując rozstrzygnięcia w konkretnej sprawie, a zatem analizując i oceniając konkretny stan faktyczny, mają możliwość uwzględnienia pewnych pozaprawnych kryteriów o dużej wadze ze społecznego punktu widzenia a jednocześnie zgodnych z prezentowaną przez sąd intuicją moralną. Taki luz interpretacyjny pozwala sądom na podejmowanie decyzji, które w poczuciu społecznym są bardziej sprawiedliwe i słuszne.

Można zatem przyjąć, że sąd (na którego dana klauzula nakłada obowiązek dokonania samodzielnej oceny), spełnia obowiązek interpretacji dwuetapowo. Po pierwsze, zobowiązany jest do ustalenia zasad i kryteriów, które będą przez niego brane pod uwagę w procesie oceniania (w każdym społeczeństwie funkcjonują bowiem reguły, które można zakwalifikować jako zasady współżycia społecznego). Po drugie, sąd ustala, które z wybranych wcześniej zasad (reguł czy też kryteriów) w danym przypadku są ważniejsze (donioślejsze) od pozostałych. Cały ten proces dokonuje się w procesie tzw. swobodnego uznania sędziowskiego.

Klauzule generalne obarczone są jednocześnie pewnymi wadami. Spór o stosowanie i wagę klauzul generalnych w prawie pojawił się dawno temu (już Arystoteles w swoich dziełach zastanawiał się nad rolą klauzul generalnych w procesie stosowania prawa!) i trwa do dziś.

W doktrynie często pojawia się np. zarzut zbyt dużej ogólnikowości klauzul, a zatem sprzyjaniu nadużywania swobody sędziowskiej, która pojawia się w momencie zastosowania w danej sprawie klauzuli generalnej.

W doktrynie przyjmuje się przy tym, że klauzule generalne są swego rodzaju nieuniknionym „złem koniecznym”, czyli po prostu konstrukcją, która jest Ustawodawcy niezbędna w procesie tworzenia prawa. Klauzule generalne mają zatem stanowić swoisty złoty środek pomiędzy prawem już istniejącym (stanowionym) a prawem o naturze dynamicznej, (które reaguje bieżąco na nowe zjawiska czy sytuacje społeczne). Bez wątpienia zasady współżycia społecznego - mimo że dotyczą bezpośrednio zachowania człowieka - same nie są normami prawnymi. Najczęściej jednak pokrywa się ona z istniejącą już normą prawną.

Najogólniej mówiąc, można zatem przyjąć, że zasady współżycia społecznego to pewne pozaprawne reguły postępowania, które są bezpośrednio powiązane z ogólnie przyjętymi w społeczeństwie (w danym czasie i miejscu) regułami etyczno-moralnymi.

Czytany 3253 razy Ostatnio zmieniany wtorek, 25 maj 2021 18:14
Skorupa Andrzej

Epoka emisji kredytu i życia na kredyt dobiega końca. EBC, FED i bankierzy całego świata obojętnie ile by nie dodrukowali pieniądza - to już jest schyłek tej kreatywnej księgowości, ekonomii i bankowości ujemnych stóp procentowych, jakie znamy.  Czy pójdzie to w dobrym kierunku wolności i braku zadłużania się czy wręcz przeciwnie do niewoli, kosmicznych wycen akcji i nowego porządku światowego z wszechobecnym bitem, zależy od nas samych. Na stronie przedstawiłem problematykę kryptowalut, blockchaina, analizy finansowe i gospodarcze, porady prawne dla konsumentów i przedsiębiorców.

Komentarze

+1

Hanna — RE: Czym są i jaką odgrywają rolę klauzule generalne w polskim systemie prawnym?

z klauzulami w praktyce są same problemy... wszystko podlega ocenie (więc zależy kto ocenia). Wystarczy spojrzeć na prawo przyjmowane przez nazistów w czasie i przed Drugą Wojną Światową (patrz: Ustawy Norymberskie)

Karolina — Zasada słuszności

Skoro zasada słuszności jest taka ogólnikowa to co przyjąć "za słuszne"? To tak jak protesty kobiet. Czy aborcja jest słuszna czy nie jest słuszna?

Dodaj komentarz

Kod antyspamowy

Serwis finansowy kbkinfo.com jest portalem doradczym i informacyjnym wyjaśniającym zagadnienia związane z kryptowalutami, cyfrowym pieniądzem, łańcuchem bloków i nowoczesnym przetwarzaniem informacji.

Opisujemy także prawa i obowiązki konsumenta. Odpowiadamy na pytania jak uwolnić się z długów, jak upominać się o swoje prawa będąc stroną poszkodowaną w umowie sprzedaży towaru czy usługi.

 

Ta strona korzysta z plików cookie, aby poprawić komfort użytkowania i zapewnić użytkownikom określone usługi i funkcje. Dane użytkownika – w tym Twoje dane osobowe do personalizacji reklam – oraz pliki cookie są wykorzystywane zarówno do reklam spersonalizowanych, jak i niespersonalizowanych. Kliknij tutaj po więcej informacji.
Dalsze informacje Zaakceptowałem